การพัฒนาเห็ดเศรษฐกิจสายพันธุ์ใหม่ Coprinus comatus (O.F.Müll.) Gray ที่เหมาะสมกับการเพาะในประเทศไทย
Development of New Economic Mushroom Coprinus comatus (O.F.Müll.) Gray for Cultivation in Thailand
วราพร ไชยมา อนุสรณ์ วัฒนกุล กรกช จันทร และ อลงกรณ์ กรณ์ทอง
สำนักวิจัยพัฒนาเทคโนโลยีชีวภาพ กรมวิชาการเกษตร
เห็ด Coprinus comatus (O.F.Mull) Gray หรือเห็ดถั่วฝรั่ง มีศักยภาพที่จะพัฒนาเป็นเห็ดเศรษฐกิจชนิดใหม่ได้ การทดลองนี้มีวัตถุประสงค์เพื่อศึกษาชนิดอาหาร อุณหภูมิที่เหมาะสมต่อการเจริญเติบโตของเส้นใยเห็ดและเทคโนโลยีการผลิตเห็ดถั่วฝรั่งโดย รวบรวมเชื้อพันธุ์เห็ดถั่วฝรั่ง จากสหรัฐอเมริกา 1 สายพันธุ์ (Comatus1) สาธารณรัฐประชาชนจีน 4 สายพันธุ์ (Comatus2, Comatus3, Comatus4 และ Comatus5) คัดเลือกเชื้อเห็ดที่เจริญเติบโตสูงสุด 3 อันดับ (Comatus1 Comatus3, และ Comatus5 )
ผลจากการศึกษาชนิดอาหาร อุณหภูมิที่เหมาะสมต่อการเจริญเติบโตของเส้นใยเห็ดถั่วฝรั่งทั้ง 3 สายพันธุ์ พบว่า เชื้อเห็ดเจริญได้ดีที่สุดบนอาหาร PGPA รองลงมาคือ PDPYA PDA CMA MEA และ GPA ตามลาดับ และที่อุณหภูมิ 25ºC พบว่าเส้นใยเห็ดทุกสายพันธุ์ เจริญได้ดีที่สุดอย่างมีนัยสาคัญยิ่งทางสถิติ รองลงมาคือ 20ºC และ 30ºC ตามลำดับ
ได้ศึกษาหาเทคโนโลยีเพาะเห็ดถั่วฝรั่ง เริ่มจากศึกษาการผลิตเชื้อขยายในอาหาร 5 สูตร พบว่า เชื้อเห็ดเจริญได้ดีที่สุดบนอาหารสูตรที่ประกอบด้วยข้าวฟ่างต้ม : CaCo3 : น้าตาล อัตราส่วน 92 : 4 : 4 โดยน้ำหนัก ศึกษาเกิดดอกเห็ดด้วยการเพาะในระบบตะกร้าพลาสติก ใช้วัสดุหมักที่ผ่านการพลาสเจอซ์ไรซ์ 7 ชนิดคือ ฟางข้าว : ราข้าว : ยูเรีย : แอมโมเนียมซัลเฟต : ปูนขาว : ยิปซั่ม และทริปเปิ้ลซุปเปอร์ฟอตเฟต พบว่าเชื้อเห็ดทั้ง 3 สายพันธุ์ เจริญได้ดีไม่แตกต่างทางสถิติ จากนั้นกระตุ้นให้เกิดดอกโดยการคลุมผิวหน้า ด้วยดินผสม ระหว่างเดือนมีนาคม – พฤศจิกายน 2554 (28-36ºC) ไม่พบการสร้างตุ่มดอกเห็ดทั้ง 3 สายพันธุ์ เมื่อทดลองซ้าในเดือน ธันวาคม – มกราคม 2555 (26-32ºC) ด้วยวิธีการกระตุ้นให้เกิดดอกในโรงเรือนไม่ควบคุมอุณหภูมิพบว่าเห็ดมีการสร้างตุ่มดอก เท่านั้น ส่วนการกระตุ้นในตู้ควบคุมอุณหภูมิที่ 18-20ºC พบว่าเห็ด Comatus3 และ Comatus5 ออกดอกได้ และ Comatus3 ให้ผลผลิตสูงสุด 2,557.10 กรัมต่อตะกร้า
การขยายผลทดสอบเทคโนโลยีที่ได้ในสภาพโรงเรือนเกษตรกรแบบเพาะชั้นที่อาเภอเวียงป่าเป้า จังหวัดเชียงราย ในฤดูหนาว อุณหภูมิอยู่ระหว่าง 16 - 30ºC พบว่าสายพันธุ์ Comatus3 และ Comatus5 ให้ผลผลิตได้ดีสูงสุด ไม่แตกต่างทางสถิติ โดยให้ผลผลิตเฉลี่ย 3.04 และ 3.05 กก/ตร.ม. ตามลาดับ แสดงให้เห็นว่าทั้งสองสายพันธุ์นี้เหมาะสมกับการนามาเพาะปลูกในสภาพอากาศของบ้านเรา ได้ดีกว่า Comatus1 ซึ่งเหมาะต่อสภาพอากาศที่ค่อนข้างเย็นกว่าอยู่ระหว่าง (15-26ºC) จึงจะสามารถให้ผลผลิตได้ดี
การประเมินราคาและการรับซื้อจากตลาด พบว่าเห็ดชนิดนี้สามารถขายได้ราคา 150 - 350 บาทต่อกิโลกรัม ซึ่งสูงกว่าเห็ดแชมปิญอง 2-3 เท่า คำนวณผลผลิตที่ได้ต่อ 1 โรงเรือน (ชั้นปลูก 2x6 เมตร 6 ชั้น) ให้ผลผลิตเฉลี่ยรวม 166.17 กิโลกรัม เกษตรกรจะได้กาไรสุทธิ 22,409 บาท และอาจเก็บผลผลิตได้ยาวถึง 2-3 เดือนขึ้นอยู่กับสภาวะอากาศในช่วงปีนั้นๆ เห็ดชนิดนี้สามารถนามาปรุงอาหารไทยได้เกือบทุกชนิด รสชาติคล้ายเนื้อไก่ และมีความกรุบกรอบ อีกทั้งยังมีคุณค่าทางโภชนาการสูง (มีโปรตีนสูงกว่าจากเห็ดหอม 2 เท่า และสูงกว่าโปรตีนจากนม 8 เท่า) ได้ให้การส่งเสริม ความรู้เรื่องการเพาะเห็ดถั่วฝรั่งแก่เกษตรกรผู้เพาะเห็ดเมืองหนาวซึ่งพึงพอใจและสนใจเป็นอย่างมากที่จะนำเห็ดชนิดนี้เพาะเป็นการค้าจึงได้วางแผนการผลิตเชื้อพันธุ์เห็ดถั่วฝรั่งในปี 2556 เพื่อให้บริการแก่เกษตรกรเป็นการเพิ่มชนิดเห็ดใหม่ให้แก่ตลาด และผู้บริโภค
